-
1 машина
сущ.1) маши́на (вязальная, швейная, счётная, пишущая, стиральная, сельскохозяйственная, паровая) || маши́нныйатка - солы, машинага - май — (погов.) коню́ - овёс, маши́не - ма́сло
машина бүлеге — маши́нное отделе́ние
машиналар цехы — маши́нный цех
машина хезмәте — маши́нный труд
машина мае — маши́нное ма́сло
машина теле — маши́нный язы́к
машина тәрҗемәсе — маши́нный перево́д
2) маши́на, автомоби́ль (грузовой, легковой, спортивный, пожарный, милицейский, личный)машиналар тукталышы — стоя́нка маши́н (автомоби́лей)
машина йөртүче — води́тель (шофёр) маши́ны
3) уст.; разг. по́езд4) перен. маши́надәүләт машинасы — госуда́рственная маши́на; госуда́рственный аппара́т
хәрби машина — вое́нная маши́на
•- машина төзүче
- машина ясаучы
- машиналар төзү
- машиналар ясау••машина кебек — как (сло́вно) заведённая маши́на
-
2 ирексез
1. прил.1) поднево́льный, зави́симый, подчинённыйхатын-кызларның ирексез хәле — зави́симое положе́ние же́нщин
ирексез хезмәт — поднево́льный труд
2) вы́нужденный, не доброво́льныйирексез эшсез тору — вы́нужденный просто́й
3) непроизво́льный, нево́льный, машина́льный2. нареч.ирексез хәрәкәтләр — непроизво́льные движе́ния
1) вы́нужденно, во́лей-нево́лей, наси́льно, по принужде́ниюирексез бурычка керү — вы́нужденно брать в долг
2) непроизво́льно, нево́льно, машина́льно ( двинуться в сторону)• -
3 кузгалу
неперех.1) дви́гаться/дви́нуться, раздвига́ться; сдвига́ться/сдви́нуться с ме́ста, тро́гаться/тро́нуться, стра́гиваться/стро́нуться || сдвига́ниеюлга кузгалу — дви́гаться в путь (в путь-доро́гу)
машина авырлык белән генә кузгалды — маши́на стро́нулась с трудо́м
атлар кузгалды — ло́шади тро́нулись
боз кузгалу — подви́жка льда, ледохо́д, подви́жка льда на реке́
урыныңнан кузгалма! — не дви́гайся!
2) шевели́ться/шевельну́ться, пошевели́ться/пошевельну́ться, облада́ть спосо́бностью движе́ния, дви́гаться || шевеле́ниеаяк-куллары берни сизми, кузгалмый — ру́ки и но́ги ничего́ не чу́вствуют, не дви́гаются
авыруның хәле начар, кузгалмый ята — больно́му пло́хо, лежи́т без движе́ния (пошевельну́ться не мо́жет)
3) дви́гаться, тро́нуться с ме́ста, шевели́ться/шевельну́ться; расшеве́ливаться/расшевели́тьсяжилнең әсәре дә юк, коры яфрак та кузгалмый — нет никако́го ве́тра, да́же сухо́й лист не шевельнётся
урыныңнан кузгалма! — не дви́гайся! не шевели́сь! (стой, сми́рно!)
урыныннан да кузгалмады — да́же с ме́ста не сдви́нулся; и не пошевели́лся
4) встава́ть/встать, поднима́ться/подня́ться на́ ногикузгалган җиреннән кире утырды — встал бы́ло, да обра́тно сел
кузгалмый утыру — сиде́ть, не встава́я
яңа гына (табыннан) кузгалдык — то́лько что (подняли́сь) из-за стола́ (в смысле: то́лько что пое́ли)
5) встава́ть/встать; просну́вшись, подня́ться с посте́лишәһәр кешесе кояш чыкмый кузгалмый — горожа́не до со́лнца не встаю́т (в смысле: спят до́лго)
кояш белән бергә кузгалу — встава́ть с со́лнцем
6) перен. поднима́ться, восста́ть; взбунтова́тьсяазатлык өчен көрәшкә кузгалу — подня́ться на борьбу́ за свобо́ду
7) перен. поднима́ться/подня́ться, возника́ть/возни́кнуть (о гневе, чувстве обиды, ненависти, любви и т. п.)күңелендә рәнҗү хисе кузгалды — в ду́ше его́ возни́кло чу́вство оби́ды
ачу кузгалу — рассерди́ться, разгне́ваться (букв. подняло́сь чу́вство гне́ва)
йөрәгемдә кузгалган нәфрәт хисе — возни́кшее в моём се́рдце чу́вство не́нависти
8) поднима́ться/подня́ться, быть поста́вленным, возника́ть/возни́кнуть (о проблемах, вопросах и т. п.)җыелышта хезмәт дисциплинасы мәсьәләсе кузгалды — на собра́нии поднима́лся вопро́с о трудово́й дисципли́не
9) перен. поднима́ться/подня́ться, начина́ться/нача́ться; возника́ть/возни́кнуть (буран, буря, сильный ветер и т. п. или шум, спор, скандал и т. п.)кичкә давыл кузгалды — к ве́черу подняла́сь бу́ря
дуслык турында бәхәс кузгалды — начался́ спор о дру́жбе
10) перен. начина́ться/нача́ться (о войне, бунте, восстании и т. п.)восстание кузгалган — начало́сь восста́ние
11) перен. возобновля́ться/возобнови́ться ( о боли), разбереди́ться, растра́вливать(ся)/растра́вить(ся) ( о ране), повторя́ться/повтори́ться ( о болезни) || возобновле́ние, повторе́ниеиске яралар кузгалды — разбереди́лись ста́рые ра́ны
•- кузгалып китү
- кузгалып кую
См. также в других словарях:
эшләү — 1. Нин. б. эш белән шөгыльләнү, эшчәнлек күрсәтү, үз көчең белән эш башкару. Кайда да булса хезмәт итү, эш белән дәвамлы шөгыльләнү заводта э. . Берәр хезмәт урынында булу, нин. б. вазифа үтәү, кем. б. хезмәтен башкару артист булып эшли 2. Берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
компиляция — 1. Чыганакларны мөстәкыйль эшкәртмичә, башка авторлар тикшеренүләреннән күчереп алып нин. б. хезмәт, әсәр язу 2. Шундый юл белән төзелгән хезмәт, күчермә 3. Югары телдә язылган компьютер программасын машина теленә күчерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мануфактура — (МАНУФАКТУР) – 1. Эре машина индустриясенә кадәрле хезмәт бүленешенә һәм һөнәрчелек техникасына нигезләнгән капиталистик җитештерү формасы 2. Нигездә тукымалар җитештерү торган фабрика 3. Тукыма әйберләр, кызыл мал … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
техник — I. с. 1. Техникага (1) бәйләнешле 2. Машина һәм механизмнарның эшенә караган, җитештерү процессына бәйләнешле. Техниканы куллану белән бәйләнгән 3. Техникада яки хуҗалык тармакларында чимал итеп файдаланырга яки эшкәртелергә тиешле 4. Нәр. б.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төягеч — с. 1. Берәр нәрсә төяү өчен хезмәт итә торган (механизмнар тур.) 2. и. Йөкне үзе тутыра торган үзйөрешле машина; рус. Погрузчик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уенчык — 1. Балаларга уйнар өчен ясалган әйбер. с. Уйнар өчен генә эшләнгән, билгеләнгән, чын түгел уенчык машина 2. Чыршы бизәү өчен булган төрле формадагы, төрле төстәге әйберләр 3. күч. Әһәмияте булмаган нәрсә, вак төяк 4. күч. Башка кеше ихтыярына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хокук — 1. Дәүләт властеның законнарында һәм карарларында теркәлгән һәм иҗтимагый мөнәсәбәтләрне тәртипкә сала торган нормалар, үз үзеңне тоту кагыйдәләре җыелмасы. Иҗтимагый төзелеш, тормыш һәм җәмәгать эшчәнлегенең берәр өлкәсенә караган дәүләт… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
